Cümle Yorumu

Yargı İlişkileri

1. Sebep-sonuç ilişkileri
Yalan söylediğinden / azarladım.
yan cümle temel cümle
Azarlamanın sebebi yalan söylenmesi.
2. Amaç-sonuç ilişkileri
Hediye etmek için kitap aldım.
amaç sonuç

3. Koşul (Önkoşul)
Bize gelirsen ders çalışırız.
koşul
Eve gideceksin ama taksiyle.
koşul
Hava açtı mı dışarı çıkarız.
koşul
4. Bir yargının diğer bir yargıya açıklayıcı olması.
Bizi gördü de yanımıza gelmedi. (açıklama ilgisi yok.)
Evi boyamak için adamlar tuttuk. (açıklama var.)
Pratik Yol ! İki cümle arasına "çünkü" kelimesi getirilirse birbirinin açıklayıcısı olup olmadığı anlaşılır.
5. Olumluluk-olumsuzluk ilişkisi
"Resim, duygusal bir filizlenmeyi sağladığı gibi ruhsal bir çöküşü de veriyor."
Yargıda olumsuzluk söz konusu › ruhsal çöküş
"Romancı olayı ön plana çıkararak, okuyucuyu sonuna kadar gerilimde tutuyor."
Yargıda olumsuzluk var › okuyucunun gerilmesi
6. Birinci yargıdaki olumluluğu gideren ikinci bir yargıya bağlamak.
"Her gün geliyor ama gelmesini isteyen kim?"
ikinci yargı ilk yargıdaki olumluluğu ortadan kaldırıyor.
7. Birinci yargıdaki olumsuzluğu gideren ikinci bir yargıya bağlamak.
"Kitapları az ama hepsi seçkin eserler."
8. Aynı anlamlı iki yargının birlikte verilmesi.
"Yemeğini ye yoksa annen zorla yedirir."
9. Bir yargının diğer bir yargıya kanıt olması.
"Dayım hastaydı, onu hastaneye yatırdık."
"Kardeşim çok çalıştı, nitekim üniversiteyi kazandı."

Kavram Düzeyinde Cümle Yorumu:

Yalınlık: Duygu ve ya düşüncelerin süse, gösterişe kaçılmadan anlatılması özelliğidir. (Sadelik, süssüz anlatım, özentisiz anlatım, sanatsız anlatım.)
Duruluk: Bir cümlede gereksiz sözcük ve ya sözlerin olmaması özelliğidir.
Sebzeler önce sıcak suda haşlanır.
Burada sıcak su gereksiz sözcüklerdir. Haşlama işlemi zaten sıcak suda yapılır.
Onunla Taksim'de tesadüfen karşılaştık.
Burada tesadüfen kelimesi gereksizdir. Karşılaşma durumu zaten tesadüfen olur.
Özlülük: En az sözcükle anlam yoğunluğu (düşünce derinliği) sağlama özelliğidir.
Atasözleri ve özdeyişler buna örnektir.
İstikbal göklerdedir.
Açıklık: Bir cümleden bir anlam çıkması özelliğidir.
Karşıtı › Anlamı kesin olmayan cümle, anlamca bulanık cümle.
"Dertlerini dinleyecek zamanım yok."
Kimin dertleri? Belirtilmemiş.
"Öğrenciler neden sınıfta kaldı?"
Öğrenciler dersten mi kaldı yoksa şu anda sınıftalar mı? Anlamca bulanık.
"Annesi Zeynep'i yanaklarından öptü."
Annenin adı Zeynep'te olabilir. Annesi kelimesinden sonra virgül getirilmeliydi.
Akıcılık: Sert sessizlerin ve ya benzer hecelerin kullanılmaması özelliğidir.
Çocuk ağaçtan aşağı düştü. (Kakışmalı, takırtılı anlatım. Çok fazla sert sessiz harf var.)
Dedem eve geldi. (Akıcı anlatım.)
Özgünlük: Nitelikleri bakımından üstün olan, benzeri olmayan, orijinal.
Doğallık (içtenlik): Duygu ve düşüncelerini içinden geldiği gibi verme özelliğidir.