DEYİMLER

→Öz anlamlarından az çok ayrı bir anlam taşıyan kalıplaşmış kelime topluluğuna denir.

→En az iki kelimeden oluşan özlü söz guruplarıdır. Kelimelerden en az bir tanesi mecaz anlamlıdır. Halk dilinde yerleşmiş söz guruplarıdır. Yargı bildirmezler ancak düşündürürler. Deyimlerde kelimeler değiştirilemez, eş anlamlısı kullanılamaz.    Aba altından değnek göstermek ( yerine )Palto altından değnek göstermek ( anlamı bozar )

Örnek: Kurban olmak (hayvanlar kurban olur, deyim insanların fedakarlığı).

Bir oyuna geldiğini anlayan Ayşe’de şafak atar. (şafak, dilimizde “alaca karanlık” anlamında geldiği gibi “ortalığın aydınlandığı zaman” anlamında da kullanılır. Halbuki buradaki anlamı “aklı başına gelmek”tir. Bu bir deyimdir.

DEYİM OLAN SÖZ GURUBUNU BULUNUZ

Yazın,denk getirebilirsem iki hafta sahile gideceğim.

Senin kadar mal canlısı yoktur.

Bu güzel manzara içimi açtı.

1.”O mu? Sandığın gibi değildir. Karda yürüyüp izini belli etmez. Ne kadar yakın olmaya çalışırsan çalış, yine de onun nelerle uğraştığını, ne işler çevirdiğini anlayamazsın.”

Kendisinde böyle söz edilen bir kimseyi nitelendirmek için kullanılabilecek en uygun söz aşağıdakilerden hangisidir?

A) İşine ve çıkarına düşkün olan

B) Kan kusup kızılcık şerbeti içtim diyen

C) İçinden pazarlıklı olan

D) Ağzını sıkı tutan

E) Saman altından su yürüten

2.Aşağıdakilerin hangisinde “ara” kelimesi, başka bir kelimeyle birlikte deyimleşmiştir?

A) Arada evler, evlenmeler, ölümler duruyor.

     Arada yaz, kış, bahar, dünya dönüyor

B) Benden sana, senden ona, onlardan bize

     Gitmek gelmek arada, başka dünyalara

C) Ne bulduysak arada bulduk

     Seninle benim aramda, onlarla aramızda

D) Hastalıklar arada

     Tehlikeli değilse yararlı

E) Derken dürülür defter, başkasına gelir sıra

     Seni aradan çıkarırlar

3.Aşağıdaki cümlelerde geçen deyimlerden hangisi yanlış anlamda kullanılmıştır?

A) Onun yazılarında, hep uzağı gören bir aydının düşünceleri vardır.

B) İşi şakaya vurmaktan başka yapılacak bir şey kalmadığını anlamıştı.

C) Konuşulanlardan sıkılınca bir köşeye çekilerek uyuklamaya başladı.

D) Türk okuru için durum, yukarıda anlatılanlardan uzun uzadıya farklı bir özellik taşımaz.

E) Böyle saat gibi işleyen bir kuruluşun başında olmak güzel bir şey.

4. “Denilebilir ki, buraların en çalışkan, en becerikli, en yırtıcı adamıdır. Ekmeğini taştan çıkarır.” Cümlesi hangisiyle bitirilirse söz edilen kişinin olumsuz bir yönü de belirtilir?

A) Başkalarını ekmeğinden etse bile.

B) Ekmek elden su gölden demez.

C) Ekmek aslanın ağzında olsa bile

D) Ne yapar ne eder bir ekmek kapısı bulur

E) Ne kendi ekmeğiyle oynatır ne de başkasınınkiyle

5.”Nasıl utandım, nasıl utandım bilemezsin, adeta……”

Bu cümle aşağıdakilerden hangisiyle bitirilirse cümlenin anlamı en uygun biçimde tamamlanmış ve pekiştirilmiş olur?

A) aklım başımdan gitti             B) yıldırımla vurulmuşa döndüm

C) başımdan kaynar sular döküldü   D) yerin dibine geçtim

E) nefesim kesilir gibi oldu

6.”Atlar, ulu bir sel gibi dağlardan boşanmış. Nalları toprağı sarsıp, şimşekleniyor. Geçtikçe yerlerde süt beyaz yollar bırakıyorlar. Üzerindeki binicileri toprağa fırlatıyorlar. Ovanın yüzü köpürmüş bir denizi andırıyor.” Parçanın yazarı anlatım yönünden aşağıdakilerden hangisiyle nitelendirilebilir?

A) İnce eleyip sık dokuyan              B) Bin dereden su getiren

C) Bire bin katan                              D) Kılı kırk yaran

E) Ağzına geleni söyleyen

7.Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “denk” kelimesi deyim içinde kullanılmıştır?

A) Dengin olmayan kişilerle arkadaşlık yapmanı istemiyorum.

B) Bu iki çuvalın ağırlıklarının denk olduğunu sanmıyorum.

C) Tatilde, denk getirebilirsen iki gün de İstanbul’da kalacağım.

D) Kardeşlere verilen hediyelerin denk olmasına dikkat

     etmeliydiniz.

E) Dikkat ettim, terazinin kefeleri denk değildi.

8.Aşağıdaki cümlelerden hangisinde “mala çok düşkün” anlamı vardır?

A) Onun bir hayli malı mülkü vardı.

B) Ev ona pahalıya mal olmuştu.

C) Azımsanmayacak bir mal varlığı olduğu biliniyor.

D) Bu işten sağladığı kazançla epeyce mal sahibi olmuştu.

E) Onun kadar mal canlısı az bulunur.

9.Aşağıdaki cümlelerde geçen deyimlerden hangisi ötekilerden farklı anlamdadır?

A) Acele hazırlanıp yola koyuldu.

B) Haberi alınca yağmur kar demeden yola düştü.

C) Sıcağa kalmamak için erkenden yola çıktı.

D) Birkaç yıl sonra gerçekleri görerek yola geldi.

E) İşini gücünü bırakıp yola düzüldü.

10.Aşağıdakilerin hangisinde cümlede kullanılan deyimin açıklaması yoktur?

A) Onu birden karşımda görünce çok şaşırdım, gözlerime

     inanamadım.

B) Hazırlanan taslağı henüz iyice incelemedim, ona şöyle bir göz

    attım.

C) Konuşmasında, dinleyicilerin ilgisini çekmeyen, konu dışı

     gereksiz şeyler söyledi, ağız kalabalığı etti.

D) İşe başlamadan önce deneyimli kişilerin görüşlerini sormalı,

     onların fikirlerini almalısın.

E) Bu konu üzerinde günlerce çalıştı, sonunda işin üstesinden 

    geldi.

11.   I.Hasta sabaha kadar gözünü kırpmamıştı.

       II.Dün akşam geç yattığından uykusunu alamamıştı.

      III.Uykum gelmesin diye sık sık yüzümü yıkadım.

      IV.Uykusunun ağır olduğunu herkes bilirdi.

     V.Dünkü tartışma yüzünden bütün gece gözüme uyku girmedi.

Yukarıdaki cümlelerin hangisinde deyimler anlamca birbirine en yakındır?

A) I. ve V.                  B) II. ve IV.                   C) II. ve IV.

                 D) III. ve IV.                 E) IV. ve V.

1.E 2.E 3.D 4.A 5.D 6.C 7.C 8.E 9.D 10.E 11.A

ARGO→Bir meslek veya topluluk sınıfı arasında kullanılan özel sözlere denir. Argo, daha çok külhanbeylerin kullandığı söz ve deyimler anlamındadır. Her dilin kendine göre argosu vardır. Argoya, sanat eserlerinde kişilerin karakterini belirtmek için yer verildiği görülür. Örnek: Şu masaya bak! Adamın çarığı iyice kabarık. Ötedeki masadaki şişmanı da gördün mü? Morları nasıl katlandırıyor? Kuşları nereye kapatıyor?

ATASÖZLERİ: Asırlar öncesinde oluşarak günümüze kadar gelen öğüt veya değerlendirme bildiren sözlerdir.

Deyimlerden ayrılan özelliği yargı bildirmesidir,

Deyimlerle ortak olarak;

-Halk diline ve kültürüne yerleşmiş sözcüklerdir

-Anlam derinliği vardır    -Kelimeler değiştirilemez

-Söyleyeni belli değildir

12.Aşağıdaki atasözlerinden hangisi anlamca ötekilere ters düşmektedir?

A) Akıllı düşman, akılsız dosttan iyidir.

B) Akıl adama sermayedir.

C) Akıllı köprü arayana dek, deli suyu geçer.

D) Akılsız başın cezasını ayaklar çeker.

E) Akıl olmayınca başta, ne kuruda biter ne yaşta

13.Aşağıdaki atasözlerinin hangisinde mecazlı bir söyleyiş yoktur?

A) Ayağını yorganına göre uzat.

B) Kaz gelen yerden tavuk esirgenmez.

C) Son pişmanlık fayda vermez.

D) Yuvarlanan taş yosun tutmaz.

E) Ateş düştüğü yeri yakar.

14.Aşağıdaki atasözlerinden hangisi, karşısında verilen açıklamaya uygun değildir?

A)Tereciye tere satılmaz:Bir işte uzmanlaşmış ve bilgi sahibi olmuş kişiye o konu hakkında bilgi öğretmeye çalışmak yanlıştır

B)At ölür eyeri kalır, yiğit ölür eseri kalır: Topluma faydalı işler yapanlar yaptıklarıyla ölümsüzleşir.

C)Er sıkıntıya düşmeden rahata ermez: Hiç sıkıntı çekmeden rahat ve mutlu bir hayat yaşanmaz.

D) Söz dediğin yaş deridir, nereye çekersen oraya gider: İnsanları doğru yola sevk eden de, kışkırtıp yoldan çıkaran da, düşünülmeden söylenen sözlerdir.

E) Mal canı kazanmaz, can malı kazanır: Bin bir emekle elde edilen mal canımızın bir parçası gibidir, mala gelecek zarar cana gelmiş gibi insanı etkiler.

ÖZDEYİŞ (VECİZE):Söyleyeni belli özlü sözlerdir. Birkaç kelime ile derin anlam ifade edebilen cümlelerdir.

Kulaktan kulağa ya da yazılı olarak aktarılan kültüre yerleşmiş sözlerdir.

“Bana bir harf öğretenin kırk yıl kölesi olurum.” Hz.Ali

“Dünya’yı isteyen bilime sarılsın,Ahiret’i isteyen bilime sarılsın; hem Dünya’yı ,hem Ahiret’i isteyen yine bilime sarılsın. Hz.Muhammed.

15.”Ünlü bir bilgin şöyle diyor: Eğer işiniz doğruyu tanımlamaksa süslemeyi başkasına bırakın.” Bu özdeyişte anlatılmak istenene en yakın açıklama hangisinde vardır?

A) Yinelemelerden kaçınma

B) Sonuçları özet olarak verme

C) Anlaşılır bir dil kullanma

D) Anlatımda yalınlığa önem verme

E) Olumluyu da olumsuzu da belirtme

İKİLEMELER: Cümlede anlatımın gücünü arttırmak, anlamı pekiştirmek için bir sözcüğün eş, yakın, zıt anlamlısının veya kendisinin tekrar edilmesiyle oluşan sözcüklerdir.

→Aynı sözcüğün tekrarıyla oluşan ikilemeler: Yeşil yeşil dallar
→Eş veya yakın anlamlı sözcüklerden oluşan ikilemeler:Eş-dost
→Karşıt anlamlı sözcüklerden oluşan ikilemeler:Gece gündüz çalıştı.
→Bazı ikilemeler kalıplaşmış olduğundan ikilemeyi oluşturan kelimelerin yerleri değiştirilemez.ÖRN:Aşağı yukarı iki yıldır görüşmüyoruz.Yukarı aşağı iki yıldır görüşmüyoruz. Olmaz

SÖZCÜK TÜRÜ: Şundan bundan konuştuk.            

Dağ taş sessizdi.    /     Anlı şanlı milletiz biz.     /     Koşa koşa gel.

Vay vay kimleri görüyorum    /    Oldu olacak döv bari.

CÜMLEDEKİ GÖREV: Yollar bu mevsimde delik deşikti.

Genci ihtiyarı meydan toplanmıştı.

Söylediğimi yapmazsanız şuradan şuraya gitmem.

Arabaya yine dakikası dakikasına yetişti.

16.Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki ikilemeyi oluşturan sözcükler tek başlarına kullanılamaz?

A) Yalan yanlış bilgilerle doğru bir karar veremezsin.

B) Karşıdan, güçlü kuvvetli görünüyordu.

C) Mırın kırın etme de olanları anlat.

D) Aradan aşağı yukarı on yıl geçti.

E) İngilizce’yi şöyle böyle bilir.

17. Aşağıdakilerin hangisinde ikileme cümleye ”zorlukla” anlamı katmıştır?                                                                  A)Gece gündüz demeden çalışıyordu.                               B)Çamurlara bata çıka yürüdük.                                           C)Yaptığı yanlışı er geç anlayacak.                                           D)Bu işte onun da az çok payı var.                                            E)Olan oldu, artık üzülme

YANSIMALAR: Ses - anlam ilişkisi güçlü olan, canlı - cansız birçok varlığın çıkardığı tabiat taklidi seslerdir.
Örnek : Arının vızıltısı rahatsız ediyor.                                       Evin her yanı gıcır gıcır oldu. (?????)

18.Aşağıdakilerin hangisinde yansımadan türemiş bir yüklem vardır?                                                                                     A)Döne döne ardın sıra melerim.                                                    B)Kuşlarınız birbiriyle ötüşür                                               C)Keklik gibi taştan taşa sekersin.                                                     D)İnip aşkın deryasını boyladı.                                                   E)Ayrılık elinden bağrım eziktir.

19. Her kişide bulunması özlenen, sözünde ve eylemlerinde doğruluktan ayrılmama, bir başka deyişle özü ve sözü bir olma, diye tanımlanan bir davranıştır.                                                     Bu tanıma uygun davranış hangisiyle adlandırılır?                  A) Dürüstlük             B) Sevecenlik               C) Kibarlık                                         D) Kararlılık                    E) Anlayışlılık

20.Aşağıdakilerden hangisinde verilen dizelerde düşsel öğeler yoktur?                                                                                            A)Bir tren gelir her gün bu saatte                                                              Aralıksız öter düdüğü                                                                      B)Yağmur ana, yeşil yünden                                                        Örmüş tarlanın hırkasını                                                                 C)Bir rüzgar esiyor dağlardan ovaya doğru                             Okşayarak ağaçları, otları                                                                   D)Tanı beni, her mektupta yumak yumak                                      Rüzgarla pullayıp gönderdiğim bulut                                                       E)Sesin gömlek yerine asılı balkonumda Her zaman yıkanmış, her zaman ıslak

21.”Salah Birsel birbirinden güzel denemelerini art arda yayımlıyor, denemeye yeni bir giysi biçiyordu.”Cümlesinde altı çizili söz ile anlatılmak istenen nedir?

A) Denemelerin yeni yeni konular işlediği

B) Denemelerde ayrı bir biçimin denendiği

C) Denemelerin dergilerde değil kitaplarda yayınlandığı

D) Denemelerde çağı aşan düşüncelerin işlendiği

E) Olayların yeni bir bakış açısıyla değerlendirildiği

12.C 13.C 14.E 15.D 16.C 17.B 18.A 19.A 20.A 21.B