Noktalama İşaretleri

1- Bitmiş cümlelerin sonunda kullanılır ; Oyuncu uzun süre alkışlandı.

* Cümle değerindeki sözcüklerden sonra da kullanılır.

- Kitabı okudun mu ?
- Hayır.

2- Tarihlerde, gün-ay ve ay-yıl bildiren rakamların arasında kullanılır.

11.12.1996 - 06.X.1999

3- Saatlerde, saat ve dakika bildiren rakamların arasında kullanılır.

21.30’da gelecekmiş.
Film 00.25’te başlayacak.

4- ‘’-İnci’’ sıra, sayı, sıfat eki yerine rakamların sonunda kullanılır ;

Olaylar 17. Yüzyılda geçiyor.

5- Kısaltmalarda kullanılır ;

vb. (ve benzerleri / ve bunun gibi)
çev. (çeviren)

6- Bölümleri belirten harf ve rakamlardan sonra kullanılır ;

Sıfatlar ikiye ayrılır ;

1. Niteleme sıfatları
2. Belirtme sıfatları

7- Sayı basamaklarını ayırmada kullanılır ;

İlçenin nüfusu yazın 100.000’i aşıyor.

8- Rakamların arasında çarpı işareti yerinekullanılır;

15.15 = 225

V İ R G Ü L

1- Görevdeş öğelerin arasında kullanılır ; Sözlerine, ses tonuna dikkat etmelisin.

2- Ayrı sözlerin veya ara cümlelerin başında ve sonunda kullanılır. ;

Sözümüm, yemekle ilgili olanı, yanlış anlamış.
(ara cümle)
Leyla gelince, geleceğini sanmam, ona söyle.
(ara cümle)

3- Yazışmalarda hitaptan sonra kullanılır ; Sevgili kardeşim Ceyhun,

4- Yüklemden uzak kalmış özneden sonra kullanılır ; Okullar, geçenlerde duyurulan tarihten bir hafta önce açılacakmış.

5- Tırnak içine alınmamış alıntıların sonunda kullanılır ; Verdiğim sözü mutlaka tutarım diyordu.

6- Sıralı cümle kurmada kullanılır. ; Özür dilersin, seni bağışlar.

7- Ayni adla ilgili niteleme sıfatları arasında kullanılır ; Karanlık,sessiz sokaklardayım.

8- Parçalanmış tamlamalarda kullanılır ; Çocuğun, yetkililerden biri sorularını duymadı.

9- Anlama güç kazandırma amaçlı yinelemeler arasında kullanılır; Para,para,para; herkes bundan söz ediyor.

10- Onaylayıcı ve reddedici sözcüklerden sonra kullanılır; Evet, böyle yapmalısın.

11- Anlam karışıklığını önlemek için adlaşmış sıfatlardan sonra kullanılır; Suçlu, avukata bağırıp çağırıyordu.

12- Ondalık sayılarda, kesirleri göstermek için kullanılır; 3,80 m.

İKİ NOKTA

1- Açıklama işaretidir. Açıklamalardan, örneklerden önce kullanılır;

Sıfat: Adları niteleme veya belirtme yoluyla tamamlayan sözcüklerdir.

* İki nokta işaretlerinden sonra cümle başlamıyorsa büyük harf, büyük harf kullanılmaz.

Zamirler adın yerini tutar: ben, hangisi...

2- Tırnak içerisinde gösterilen alıntılardan önce kullanılır :

Geothe demiş ki : ‘’En iyi hükümet, bize kendi kendimizi yönetmesini öğretendir.’’

3- Karşılıklı konuşmalarda, konuşma çizgisinden önce kullanılır:

Adam hırsla geriye döndü:

-Bunu yanına bırakmayacağım!

ÜÇ NOKTA

1- Bitmemiş cümlelerin sonunda kullanılır: Sana yardım edebilecek olsam...

2- Benzer örnek olduğunu belirtmek için kullanılır: Sosyal, ekonomik... sorunlar çoğalıyor.

3- Söylenmek istenmeyen veya çirkin sözcükleri belirtmekte kullanılır: İlk sayfaya..... diye yazmış.

4- Alıntılarda, atlanmış bölümler olduğunu belirtmekte kullanılır:

....Halkın kullandığı sözcükler dilden zorlamayla çıkarılamaz.

5- Karşılıklı konuşmalarda, suskunluğu belirtmekte kullanılır:

-Gidiyor musun?
-....
-Konuşmalıydık.

NOKTALI VİRGÜL

1- İçinde virgül bulunan, sıralı cümlelerde kullanılır:

Düşüncelerini, duygularını anlatıyor; bazı şeyleri sakladığı da belli oluyor.

2- Farklı türden örnekler arasında kullanılır:

Meyvelerden üzüm, kavun; sebzelerden patlıcan, lahana pahalıydı.

3- Cümleleri bağlayan ‘’fakat, ama, ancak, çünkü’’ gibi bağlaçlardan önce kullanılır:

Üzgün olmanı anlıyorum; ama kendini bırakmamalısın.

KESME İŞARETİ

1- Özel adlara getirilen çekim eklerini ayırmada kullanılır:

Dün Handan’ ı aradım ve buldum.

2- Sayılara, kısaltmalara, harflere, eklere getirilen ekleri ayırmada kullanılır:

Toplantı 10.30’ da başlayacakmış.
Özel televizyonlar RTÜK’ ten açıklama bekliyor.
Kaynaştırma harfi y’ nin, ünlüleri daraltma özelliği yoktur.
Bu cümlede –de’ nin görevi farklıdır.

3- Sözcükteki ünlünün düştüğünü belirtmek için kullanılır.

Kızılırmak n’ ettin allı gelini?

4- Biçimce birbirine benzeyen sözcükler arasında doğacak anlam karışıklığını önlemede kullanılır.:

Kadının sözlerine kadı’ nın ne dediğini yazmışlar mı?

* Özel adlara getirilen çekim eki alt satırda kaldığında birleştirme çizgisi kullanılmaz. Yalnız kesme
işareti kullanılır : Yıllar önce okuduğum Suyu Arayan Adam’ dan çok şey öğrendim.

5- Gazete ve dergi başlıklarına getirilen ekleri ayırmada kullanılır:

Yasa, Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe girmiş.

BİRLEŞTİRME ÇİZGİSİ

1- Satır sonunda bitmeyen sözcüklerin bölündüğünü göstermede kullanılır:

Sevmenin başkaldırmak olduğunu da biliyor-
duk.

2- Cümledeki ara söz veya ara cümleleri ayırmak için kullanılır:

Çiçeklerim – Kuşadası’ ndan almıştım – kurumuş.

3- Aralarında bağ bulunan sözcükler arasında kullanılır:
Sis nedeniyle Ankara – Van uçak seferleri iptal edildi.

4- Başlangıç ve bitiş ilgisini belirtmek amacıyla kullanılır:

Sınav 11.30 – 12.30 arasında yapılacak.

5- Ekleri ve kökleri belirtmek için kullanılır.

Bilgi sözcüğü, bil – eyleminden – gi ekiyle türemiştir.


6- Arapça, Farsça tamlamalarda kullanılır:

Mekteb – i Mülkiye’ den mezunmuş.

TIRNAK İŞARETİ

1- Başka bir kişiden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözleri belirtmede kullanılır:

Byron demiş ki: ‘’Gece kadınlarla yıldızları güzel gösterir.’’

2- Metin içinde yapıt adlarından söz edilirken kullanılır:

‘’Pencereden Bakmak’’ öyküsünü oku.

* Tırnak içindeki sözlere ek getirilirken kesme işareti kullanılmaz.

3- Vurgulanmak istenen sözleri belirtmede kullanılır:

Sen ‘’yadsıma’’ sözünü hiç duydun mu ?

YAY AYRAÇ

1- Cümle içindeki anlamdaşları, örnekleri ya da açıklamaları belirtmekte kullanılır:

Kanun (yasa) çerçevesinde düşünmelisin.
Temel öğeleri (özne, yüklem) bulamamış.
Tanzimat Edebiyatı (1860 – 1896) öğretilmişti.

2- Sahne yapıtlarında, konuşma dışındaki açıklamaların belirtilmesi amacıyla kullanılır:

Nesrin: -(Sinirden titreyerek) Ne demek bu?

3- Maddelemede, yay ayracın kapatma biçimi kullanılır :

Fiilin çatısı nesnesine göre ikiye ayrılı:

a) Geçişli fiil
b) Geçişsiz fiil

ÜNLEM İŞARETİ

1- Duyguları anlatan söz veya cümlelerin sonunda kullanılır:

Aman! Sakın geldiğimi duymasın!

2- Söylev ve seslenişlerde kullanılır:

Ey Türk Gençliği! (Atatürk)

3- Cümlede, ayraç içinde; alayı, inanılmazlığı anlatmakta kullanılır:
4-
Dillere destan bir güzelliği (!) varmış

SORU İŞARETİ

1- Soru anlamlı cümlelerin ya da cümle değerindeki sözlerin sonunda kullanılır:

- Olayların böyle olduğunu biliyor mu?
- Kim ?

* Gerçekte soru anlamı taşımayan cümlelerin sonunda soru işareti kullanılmaz:

Kimler gelecekmiş, anlamadım.

2- Verilen bilginin kesin olmadığını, bilgiye inanılmadığını anlatmakta kullanılır:

Evliya Çelebi’ nin Mısır’ da (?) öldüğü sanılıyor.