Özne

Kural: Cümlede yüklemin bildirdiği işi yapandır. Yüklemde bildirilen iş yada oluşu yapan veya olan öğedir. Özne söylenmese bile kişi olarak yüklemde varlığı hissedilir.

Ancak isim yada isim soylu kelimeler özne olabilirler. Özneler hal eklerini almazlar. İyelik ve çokluk eklerini alabilirler.

Özne yalnızca etken çatılı fiillerde vardır.

Özne çeşitleri:

1-  Bariz (Açık özne) Özne : Cümle içerisinde işi yapan doğrudan doğruya söyleniyorsa bariz özne vardır. 

Ahmet okula geldi.  ( Gelen kim? Ahmet )

   Ö

O, kitabı getirmedi ( getirmeyen kim? O )

2-  Gizli Özne : Cümlenin ifade ettiği işi, oluşu, hareketi yapan fakat yüklemin aldığı eklerle belirtilen öğedir.

Yüklemin aldığı iyelik eki ( III. tekil şahıs eki yoktur) bize gizli özneyi gösterir.

Okula geç geldi.  ( Geç gelen kim? O )

sen    _G.Ö  Ödevini zamanında yapmalısın ! (…yapması gereken kim?sen)

ben     _G.Ö  Koşarak geldim, terledim. (gelen, terleyen kim?Ben)

3-  Sözde Özne : Bir cümlede bariz ve gizli özne bulunamıyorsa sözde özne olabileceği düşünülmelidir.

Edilgen cümlelerde yüklemin bildirdiği işten etkilenen nesne görevindeki öğe Sözde Öznedir.

 Pencere  kırıldı.  ( kıran kim?…..,kim kırdı?…)

B’sizN.T     Y

Ödev  dün geç saatte  bitirildi.  (Bitiren kim?…kim bitirdi?)

                  B’siz N        Z.T               yüklem

  (Sözde Özne)

Aşağıda Parantez İçine Uygunluğu Sağlayınız.

………………sınıfını……………(Özne? Yüklem?)

Bu çorap kokmuş. (Özne? Yüklem? İsim cümlesi? Fiil cümlesi?)

Dolapta temiz giyecek kalmamış. (Özne :

Yüklem:

Fiil cümlesi:

İsim cümlesi:

Aşağıdaki sorulardan hangisi özneyi bulmaya yöneliktir.

A-   Ayşe , Ümran’ı okulda mı aradı?

B-   Ayşe dün okulda Ümran’ı mı aradı?

C-  Ümran’ı dün okulda Ayşe mi aradı?

D-  Ümran’ı Ayşe dün mü aradı?

E-   Ümran dün Ayşe’yi niçin aradı?

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde cümle sadece özne ve yüklemden oluşmuştur?

A-   Ankara’daki tepeler baştan başa ormanla kaplıydı.

B-   Ankara’daki kuşların tüyleri şaşılacak kadar parlaktı.

C-  Ankara’daki çamların tepesi yemyeşil.

D-  Ankara’daki orman varlığını şu ırmağa borçlu.

E-   Ankara’daki ağaçların dibi ötekilere göre daha ıslak.

Aşağıdaki cümlelerde uygun özneyi siz yazınız.

·       Dün akşam……………okulda beni aramış.

·       …………………tatilde beni çağırıyor.

·       Notlarım iyi olursa……………beni tatile götürecek.

·       Kitapları…………………getireceksin.

·       Bunları……………………alayım mı?

·       …………………sıra oluyorlar.

·       ………………………çok iyi anlıyorum. (Sözde özne)

·       …………………kırıldı. (Sözde özne)

Yüklemin aldığı eke göre özneyi yazınız.

geliyorum

koşuyorsun

yazıyoruz

okuyacaksınız

bakmazlar

Metindeki Özneleri, Yükleme Uygunluğunu ve Çeşidini İnceleyiniz.

Öğrenciler büyüklerine saygılıdırlar. Onlar okulludur. Cahil değillerdir. Saygısız olanlar okumamışlardır.

Saygılı olacaksın, başarırsın. Başarırım, dersen, başarırsın. Bu işi yapamam, ben beceremem, demek, sana fayda vermez.

Okullu öğrenci çevresine ışık saçar. çevreni sana uydurmalısın. Sen çevrene uymamalısın.