İSİM

Canlı, cansız bütün varlıkları, kavramları, duygu ve düşünceleri , durumları ve bunların birbirleriyle olan ilişkilerini tek tek veya cins cins karşılayan kelimelerdir.

Görev ve Anlamlarına Göre

Somut İsimler : Beş duyu organımızla algılayabildiğimiz varlıklar somuttur. Bunları duyarız, tadarız, dokunuruz, görürüz, koklarız.

Kuş, tabak, dağ, su, sıra, tahta, şeker..........vb.



Soyut İsimler : Beş duyu organımızla algılayamadığımız varlıklardır : akıl, sevgi, sevinç, keder, iyilik.....gibi.

İş ve Eylem Gösteren İsimler: Fiil soylu “-mek, -mak, -ma, -me, -ış, - iş ”ekleriyle türetilen ve iş, oluş, eylem, (hareket) bildiren isimlerdir. Bunlara fiilimsi (isim fiil) de denir.
Çalışmak, uyumak, dokunma, eğlenme, bakış, gülüş, kaçış........vb.

Varlıkların Türüne Göre

Özel İsimler : Tek olan, diğer varlıklara benzemeyen varlıkların adlarıdır: Karacaoğlan, Atatürk, Türkçe, Minnoş,……………vb.

 Tür İsimleri = Cins İsimleri  : Aynı cinsten birçok varlığa ortak ad olan isimlerdir.
El, ayak, tırnak, kardeş, masa, defter, kitap, kalem………vb.


Varlıkların sayısına göre:

Tekil İsimler : Aynı türden varlıkların bir tekinin adıdır.
Çocuk, ay, yıldız, taş………vb.

Çoğul İsimler : Aynı türden birden çok varlığı gösteren -lar, -ler çoğul ekleriyle oluşturulan isimlerdir.
İnsanlar, defterler, kitaplar, öğrenciler………vb

Topluluk İsimleri : Biçim bakımından tekil görüldüğü halde çokluk yada topluluk kavramı veren adlardır.
Ordu, alay, sürü, kurultay, meclis, takım………vb.

Grup İsimleri: İkiz, üçüz, omuz, diz, bacak, ayak, yanak, dudak, göz, boynuz,
Grup isimleri “k” ve “z” sesleri ile biter..

Yapı Bakımından


Basit İsimler : Hiçbir yapım eki almamış isimlerdir. Ev, ot, et, kuş vb.


Türemiş İsimler : İsim yada fiil kök ve gövdelerinden yapım ekiyle türemiş isimlerdir.

yol-cu, meslek-taş, sil-gi,………vb.


Bileşik İsimler : İki ismin aralarına başka bir kelime girmeyecek şekilde birleşip kalıplaşmasıyla oluşan isimlerdir.

Anayurt, Çanakkale, açıkgöz, boşboğaz, Pamukkale,Atatürk……vb.





Aşağıdaki İsimleri Doğru Eşleyiniz.

Anayurt Türemiş isim
yolcu basit isim
ev çoğul isim
boşboğaz bileşik isim
insanlar bileşik isim





İSMİN HALLERİ



İsmi ; belirten, yöneldiğini, bulunduğunu, ayrıldığını belirten eklerdir. İsmin köküne ya da gövdesine eklenen eklerle oluşturulur.


-a
Hatice okula gelmedi.  ( cümlesindeki “okul” sözcüğü yalın halde,          “okula” sözcüğü ismin –a hal ekini alarak yönelme bildirmektedir.)


Aynur çantayı getirmiş. (“çanta”kelimesi yalın haldedir.-y ünsüzü “y,ş,s,n” yardımcı seslerinden biridir. –ı hal ekini alarak belirtme durumu ifade eder.)


    -da
Öğle vakti okulda kaldım. ( “okul” yalın halde, “-da” hal ekini alarak kalma ifadesi taşımaktadır.)


-den
Evden geç çıktım.     ( “ev” kelimesi(ismi) yalın halde,”evden” kelimesi ismin –den hal ekini alarak ayrılma ifade eder.)









İsmin Hal Ekleri

Ev - ( yalın hali )
Ev – i (……………)
Ev – e (……………)
Ev –de (……………)
Ev –den (……………)




Ör. Kalem isminin çekimini de siz yapınız.



Kalem - (yalın hali )
Kalem - (Belirtme durumu )
Kalem - (Yönelme durumu )
Kalem - (Bulunma durumu )
Kalem - (Ayrılma durumu )

İSİM TAMLAMALARI


İki ismin aldığı eklerle ya da ek almadan birbirini tamamlamasıdır. Tamlayan ve tamlanan vardır.


1- Belirtisiz İsim Tamlaması


Tamlayanı yalın halde bulunan , tamlananı –ı hal eki almış ( belirtme durumunda olan ) tamlamadır.

Sokak     kapısı
Tamlayan   Tamlanan

Tarla       kuş-u
Çam        ağac-ı


2- Belirtili İsim Tamlaması


Tamlayanı –ın eki (ilgi eki ) alır , tamlayanı –ı hal eki alır ( belirtme anlamındadır ).


Tamlayan Tamlanan

Kız-ın abla-s-ı
Babamın ortağ-ı


3- Zincirleme İsim Tamlaması


Tamlayanı isim tamlamasıdır.

Tamlayan    Tamlanan

Bahçe kapısının      gıcırtısı
Duvarın boyasının   rengi



Aşağıdakileri Doğru Eşleyiniz.

Sokak kapısı Zincirleme isim tamlaması
Köylünün malları Belirtisiz isim tamlaması
Adamın şaşkınlığının geçmesi Belirtili isim tamlaması